Diz kireçlenmesi (gonartroz)

Diz eklemi vücudumuzun en büyük ve tüm ağırlığımızı taşıyan eklemidir. Yaş ilerledikçe diz ekleminde yıpranmalar oluşabilmektedir. Bu yıpranmalar sonucunda diz ekleminde artroz (halk arasında diz kireçlenmesi dediğimiz olay) gelişir.  Diz kireçlenmesi her yıl toplumda 1000 kişiden 3’ünde saptanmaktadır. Bu yazımızda önce diz kireçlenmesinin sebeplerini, önlemek için neler yapabileceğimizi ve ilerlemesini geciktirmek için  tıpta uygulanan yöntemleri anlattıktan sonra hangi durumlarda diz protezi ameliyatı gerektiğinden bahsedeceğiz.

Diz kireçlenmesi gençlerde nadir görülür, yaş ilerledikçe dizde yıpranma artar ve diz kireçlenmeye gider. Kadınlarda erkeklere göre daha sık ortaya çıkar. Ailenizde dizlerinde kireçlenme olan kişi var ise sizde de bu rahatsızlık gelişebilir. Dizinde geçirdiğiniz kırık, menisküs yırtığı, bağ yırtıkları sonucunda dizinizin zaman içinde kireçlenmeye gitme riski vardır. Sürekli dizini kıvırıp yere koyarak çalışan kişilerde, bacak kasları zayıf olan kişilerde ve fazla kilolu kişilerde diz kireçlenmesi gelişme riski diğer insanlara göre daha fazladır.

Biraz önce saydığımız risk faktörleri var ise dizde kireçlenme gelişmemesi için bazı önlemler alabiliriz. Öncelikle diz çevresi kaslarını güçlendirmemiz gerekmektedir. Diz çevresi kaslar kuvvetli olursa diz eklemi üzerine binen yükü kaslar taşıyacaktır ve dizde yıpranma miktarı azalacaktır. Vücudumuzdaki fazladan her bir kilogram dize 3 kilogram yük yapmaktadır. Eğer 10 kilogram fazlalığınız var ise dizinize 30 kilogram fazladan yük binmektedir. Dizin üzerine binen yükü azaltmak için fazla kilolarınızdan kurtulmanız gerekmektedir. Çalıştığınız iş gereği sürekli dizinizi kıvırmanız gerekiyorsa veya dizinizi yere koymanız gerekiyorsa dizlik kullanmanızda fayda vardır.

Dizinizde tekrarlayan ağrılar başladığında bir ortopedi ve travmatoloji uzman doktoruna başvurmanızda fayda vardır. Muayene edildikten sonra çekilen diz filminizde kireçlenme bulguları varsa doktorunuz hastalığın seviyesine göre size tedavi önerecektir. Öncelikle diz çevresindeki kasları güçlendirecek egzersizler başlanır. Gün içinde düz yolda yarım saatlik yürüyüşler fayda sağlayacaktır. Ağrınızın seviyesine göre doktorunuzun önereceği ağrı kesicileri kullanarak ağrınız azalacaktır. Bunun yanında kilo vermeniz ağrılarınızda ciddi azalma sağlayacak ve hastalığınızın ilerlemesini geciktirecektir. Bazı durumlarda diz içi kortikosteroit (kortizon) enjeksiyonu ağrıları ciddi şekilde azaltacaktır. İnsanın kendi kanından tamir edici maddelerin ayrıştırılması ve diz içine uygulanması yöntemi olan PRP ise bazı hastalarda fayda sağlayabilmektedir. Kök hücre tedavisi ise günümüzde yeni kullanılmaya başlandı ve sonuçları yüz güldürmektedir. PRP ile kök hücre tedavisi farklı uygulamalardır. Kök hücre tedavisinde hücreler göbek yağından veya leğen kemiğinden elde edilmektedir. Kan alınarak hazırlanan sıvılar ise PRP dir. İkisini birbirine karıştırmamak gerekmektedir. Diz içine yapılan hazır kimyasal sıvıların birçoğunun yapılan çalışmalarda fayda sağlamadığı gösterilmiştir.

Diz kireçlenmesinde yapılacak ameliyatlardan söz etmek gerekirse, eğer diz kireçlenmesi fazla ileri değil ve bacakta eğrilik var ise, bacaktaki eğrilik düzeltilerek dizin üzerine binen yük dağılımı düzeltilmesi ameliyatı olan yüksek tibia osteotomisi yapılır. Bu ameliyatın amacı dizde gelişen kireçlenmeyi geciktirmektir ve bu hastaların genelde 10 yıl sonra diz protezi ameliyatına gideceği öngörülmektedir. Eğer sadece dizin bir bölümünde kireçlenme var ise bu tür hastalarda yarım diz protezi kullanılabilir. Hastalarımız eğer gün içi yapması gereken işleri yapamıyorsa, kısa mesafelerde yürüdüğünde dinlenme ihtiyacı duyuyorsa, ağrı geceleri uyandırıyorsa, çekilen grafilerde eklem aralığı kapanmışsa artık diz protezi yapılması gerekir. Uygun bir şekilde yapılan diz protezlerinde hasta ameliyattan bir gün sonra yürüyebilmekte, yaraların iyileşmesi sonrası normal hayatına dönebilmektedir.